ေရႀကီးေရလ်ွံျခင္း

ေရႀကီးေရလွ်ံျခင္းဆိုသည္မွာ ပံုစံမ်ိဳးစံုနွင့္ ေတြ႕ရတတ္တဲ့ သဘာ၀ျဖစ္စဥ္တခုပါ။ တခါတေလ ၾကီးမားက်ယ္ျပန္႕ေသာ ေရ၀ပ္ဧရိယာၾကီးျဖစ္ေနေစတဲ့ ကာလၾကာ ေရႀကီးေရလွ်ံျခင္း၊ ခဏတာေတာင္ေပၚေရက် ဆက္ဆင္းသြားတဲ့ ေရႀကီးေရလ်ွံျခင္း၊ ကမ္းရိုးတမ္းေရႀကီးေရလွ်ံျခင္း စသည္ျဖင့္ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။
သဘာ၀ျဖစ္စဥ္တခုျဖစ္တဲ့ ေရႀကီးေရလ်ွံျခင္းကို ျပႆနာတရပ္အေနျဖင့္ လူဦးေရတိုးပြားလာျပီး ေရႀကီးေရလွ်ံနိုင္ဖြယ္ရွိေသာ ေဒသမ်ားသို႕ လူအမ်ားတိုးခ်ဲ႕ေနထိုင္လာတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ ယူဆလာၾကပါတယ္။
လူဦးေရနွင့္အတူ ၿမိဳ႕ရြာမ်ားတိုးခ်ဲ႕လာေနျခင္းဟာ လူေတြ၏ဘ၀ေနထိုင္မွဳပံုစံနွင့္ ပစၥည္းဥစၥာမ်ား ကို အႏၱရာယ္ရွိမွန္းသိပင္သိေသာ္ျငားလည္း အဆိုပါ ေဒသမ်ားသို႕ ေနထိုင္ေစခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုတိုးခဲ်႕ေနထိုင္တည္ေထာင္ၾကျခင္းျဖင့္ သဘာ၀ေရစီးေနက်လမ္းေၾကာင္း (ပံုမွန္ေရလႊမ္းဧရိယာ)မ်ား၏ ေရစီးဆင္းမွဳပံုစံကို ပ်က္ယြင္းေစခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာ ေရစီးလမ္းေၾကာင္းေျမလြင္ျပင္ကို ခိုင္ခန္႕ေအာင္လုပ္ျပီး ျမိဳ႕ရြာတည္ေထာင္ သို႕ စက္မွဳဇုန္မ်ားတည္ေထာင္တဲ့အခါ ပံုမွန္အဲ့သည္ေပၚျဖတ္စီးေနက်ေရေတြဟာ ျဖည္းျဖည္းခ်င္းစီး အနည္ထိုင္ ေကာ၊ ေျမၾကီးထဲစိမ့္၀င္နဲ႕ သူတို႕ရဲ႕ ပံုစံကို ပ်က္ယြင္းေစခဲ့ပါတယ္။
ေရႀကီးေရလ်ွံျခင္း ျဖစ္ပြားၾကိမ္နွုန္း၊ ပမာဏအနည္းအမ်ားနွင့္ ယင္း၏အေၾကာင္းဆက္ ပ်က္ဆီးဆံုးရွံဳးမွဳမ်ားကို ျဖစ္ေပၚသက္ေရာက္ေစႏိုင္ေသာ အခ်က္မ်ားမွာ
၁။ ေရစီးလမ္းေၾကာင္းပိတ္ဆို႕မွဳအား သစ္ပင္လဲက်ျခင္း၊ အမွိုက္မ်ား စုပံုေနျခင္း၊ ေအးေသာေဒသမ်ားတြင္ေရခဲေနျခင္း မ်ားျဖင့္ ျဖစ္ေပၚေစျခင္း
၂။ ေရစီးလမ္းေၾကာင္းပိတ္ဆို႕မွဳအား ကား၊ရထားလမ္း ဆံုရာေနရာမ်ားတြင္ တံတားသို႕မဟုတ္ ေျမေအာက္ေရပိုက္မ်ားတြင္ ပမာဏမ်ားေသာ ေရစီးဆင္းမွုအတြက္ လံုေလာက္ေသာ ပိုက္၀အခ်င္းမရွိျခင္း့ျဖင့္ ျဖစ္ေပၚေစျခင္း 
၃။ျမစ္ ေခ်ာင္း ကမ္းနားနံေဘး အနားသတ္လိုင္းမ်ားနွင့္ ကမ္းပါးနံရံမ်ား တိုက္စားရာမွ ၾကီးမားေသာ ေျမစိုင္ေျမခဲမ်ား ျပိဳက်ေမ်ာပါလာျခင္း
၄။ အနည္က်မွဳေၾကာင့္ ျမစ္ေခ်ာင္းဧရိယာ က်ဥ္းျပီး ေရမ်ား ေဘး ကုန္းေျမမ်ားသို႕ ျဖတ္ေက်ာ္စီး၀င္လာျခင္း
၅။ သဘာ၀ေရစီးလမ္းေၾကာင္းမ်ားေနရာတြင္ လူလုပ္ေရႏုတ္ေျမာင္းမ်ား အစားထိုး၀င္ေရာက္လာမွဳေၾကာင့္ ပံုမွန္ သဘာ၀ေျမျပင္ကဲ့သို႕ ေရကို စုပ္ယူထားႏို္င္စြမ္းရွိေသာ ဧရိယာမ်ား မရွိေတာ့ဘဲ ၿမိဳ႕တၿမိဳ႕ျဖတ္ျပီးတိုင္း ၾကီးသထက္ၾကီးလာေသာ ေရထုထည္ၾကီး ျဖစ္ေပၚလာေစျခင္း
၆။ တခါတေလ အေဆာက္အဦေဆာက္ဖို႕ ေျမဖို႕ျခင္းဟာလည္း ေရႀကီးေရလွ်ံျခင္းပမာဏကို ျမင့္ေစပါတယ္။
၇။ ငလ်င္ဒဏ္မ်ား၊ မုန္တိုင္းဒဏ္မ်ား၊ ျပင္ဆင္ထိန္းသိမ္းျခင္းမရွိေသာ ေရထိန္းအေဆာက္အဦမ်ား၊ ဒီဇိုင္းလိုအပ္ခ်က္ေၾကာင့္ ပိုလာေသာေရစီးထုထည္မ်ား၊ ပတ္၀န္းက်င္ ရိုက္ခတ္မွဳမ်ားေၾကာင့္ တမံမ်ား၊ ကန္မ်ား၊ ပင္လယ္ေရကာနံရံၾကီးမ်ား၊ ကမ္းရိုးတန္းေရကာအေဆာက္အဦမ်ား ျပိဳက်ျခင္း ျဖစ္ေပၚလ်ွင္လည္း ၾကီးမားေသာ ေရထုထည္ ေရႀကီးေရလွ်ံကို ရုတ္တရတ္ရင္ဆိုင္ရႏိုင္ျခင္း 
စသည္တို႕ျဖစ္ပါတယ္။

ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားမွ ေရႀကီးေရလ်ွံျခင္း (Riverine flooding) ဟာ ကာလရွည္ မရပ္မနား မိုးမ်ားျခင္း သို႕မဟုတ္ ေရခဲေတာင္အရည္ေပ်ာ္ျခင္းတို႕မွ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီလိုသာမာန္ထက္ပိုမွာ ေသခ်ာတဲ့ ေရထုထည္စီးဆင္းမွဳအတြက္ လံုေလာက္တဲ့ ေရစီးလမ္းေၾကာင္းေတြမရွိတဲ့အခါ ေဘး ကုန္းတြင္းပိုင္းေျမေတြအေပၚ ျဖတ္ေက်ာ္၀င္ေရာက္စီးဆင္းလာတဲ့အခါမ်ိဳးကို ဆိုလိုပါတယ္။ Riverine flood ဟာကမၻာၾကီးရဲ႕ ဆြဲငင္အားနိယာမအရ ျမစ္ေအာက္ဘက္ကို စီးဆင္းပါတယ္။ ဒီေရၾကီးေရလ်ွံျခင္းရဲ႕ ေရထုထည္ အနက္၊ ကာလ၊ ေရထုထည္စီးဆင္းႏွုန္းအား(အေႏွး၊ အျမန္၊ အားပါ၊ မပါ) ဟာဆိုရင္ သူျဖတ္သန္းစီးဆင္းတဲ့ ေရ၀င္ေရလဲဧရိယာ(Downstream watershed) ရဲ႕ အရြယ္အစား နဲ႕ ေလ်ာေစာက္ မတ္ေစာက္ေျပျပစ္ျခင္း၊ ေရမ်ားစုေ၀းလာရာ ေရစီးလမ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ရွိၿမိဳ႕ရြာသစ္ေတာ စသည္ဖြံ႕ၿဖိဳးမွဳအေျခအေန (upstream development) ၊ အဆိုပါလမ္းေၾကာင္းတေလ်ွာက္ရွိ ေန႕စဥ္ပ်မး္မၽ်ွမိုးေရခ်ိန္၊ ေျမၾကီးအမ်ိဳးအစား (ေရစိမ့္နိုင္သည္၊ ေက်ာက္ေျမျဖစ္သည္) ၊ ေျမယာအသံုးျပဳမွဳပံုစံ၊ ေျမမ်က္နွာသြင္ျပင္အနိမ့္အျမင့္၊ နွင့္ မုန္တိုင္းရွိလ်င္ပမာဏအနည္းအမ်ား(ေလတိုက္ခတ္နွုန္း၊ ေရခဲ အရည္ေပ်ာ္ႏွုန္း) စသည္မ်ားအေပၚ မူတည္ပါတယ္။ 
ေရႀကီးေရလွ်ံျခင္းပမာဏအတိုင္းအတာကို ဆံုးျဖတ္ေပးတဲ့ လကၡဏာေတြမွာ ေရႀကီးအနက္၊ ေရႀကီးေရလွ်ံကာလ၊ ေရႀကီးစဥ္ စီးဆင္းႏွုန္းအလ်ဥ္၊ ေရႀကီးစဥ္ျဖစ္ေပၚေသာ လွိဳင္းမ်ား၏ ေရြ႕လ်ားမွဳပံုသၭန္၊ ေရစီးလမ္းေၾကာင္းထဲပါ၀င္လာႏိုင္ေသာ အမွိုက္မ်ား အရြယ္အစားအမ်ိဳးအစား၊ ေရႀကီးျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျမစ္ကမ္းပါးနံရံမ်ားတိုက္စားခံရမွဳနွင့္ ျမစ္ၾကမ္းျပင္ ခ်ိဳင့္လွိုက္စားခံရမွဳ တို႕ပဲျဖစ္ပါတယ္။

ကိုယ္ပိုင္ေရးတာမဟုတ္ပါ။ အင္တာနက္မွ ေဒါင္းေသာစာအုပ္မ်ားမွ သက္ဆိုင္သင့္ေလ်ာ္ရာစာမ်ား ပံုမ်ားကို ကူးျပီးဘာသာျပန္ထားျခင္းသာျဖစ္ပါတယ္။

Credit to>> Htoo Htoo Shwe