Gravitational Waves ေခၚ ျဒပ္ဆြဲမွဳ အက်ိဳးရလဒ္ လွိဳင္းမ်ားအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

သိပၸံခ်စ္သူ ညီအကိုေမာင္ႏွမေတြအကုန္လံုး Gravitational Waves ေတြ အေၾကာင္းကို ဒီရက္ပိုင္း သတင္းမွာ ခဏခဏ ၾကားေနရမွာေပါ့ ။ ေတာ္ေတာ္ကို နာမည္ၾကီးျပီး ၂၁ ရာစု ရဲ႕ အၾကီးမားဆံုး ေတြ႔ ရွိ ခ်က္ေတြ ထဲက တစ္ခုျဖစ္တယ္လို႔လဲ ဆိုရမွာပါ ။ ဒီဟာကို ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဘာေတြလဲ ဆိုတာ ၾကည့္ရ ေအာင္လား ။ ျဒပ္ဆြဲမွဳ အက်ိဳးရလဒ္ လွိဳင္းမ်ား လို႔ေခၚတာ အေၾကာင္းရွိပါတယ္။

‪#‎ဆြဲငင္အား‬ ႏွင့္ ‪#‎အလင္းအလွ်င္‬ (Gravity and the Speed of Light)

ဆြဲငင္အားဆိုတာ ဘာလဲ? ဆြဲငင္အားဆိုတာ သဘာဝ ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုပါ ။ ၾကယ္ေတြ လေတြ ျဂိဳဟ္ေတြ တြင္းနက္ေတြ စၾကဝဠာ ထဲမွာ ရွိရွိသမွ်ေသာ အရာအားလံုးဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ၾကား ဆြဲငင္ အား ရွိပါတယ္ ။ အခုဒီစာထိုင္ေရးေနတဲ့ ကမၻာ ေပၚက ကၽြန္ေတာ္နဲ႔ ဟိုဘက္ Andromeda galaxy ေပၚက ၾကယ္တစ္လံုးနဲ႔ ၾကားလဲ ဆြဲငင္အား ရွိပါတယ္ ။ (အကြာအေဝးက တအား ၾကီးျပီး ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕ ျဒပ္ထု ဟာလဲ ေသးလြန္းတာေၾကာင့္ ဆြဲငင္အား ဟာ လွ်စ္လ်ဴရွဳလုိ႔ရပါတယ္) ဆြဲငင္အား ဟာ ၾကယ္ေတြ ျဖစ္ေပၚ ေစ တာက အစ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ေန႔စဥ္ ကမၻာေပၚလမ္းေလွ်ာက္တာက အဆံုး မွာ ပါဝင္ေနပါတယ္ ။ ဆြဲငင္အား ကို အနီးစပ္ ဆံုး Newton’s Law of Universal Gravitation ( နယူတန္ ၏ စၾကဝဠာလံုး ဆိုင္ရာ ျဒပ္ဆြဲအား ဥပေဒသ) နဲ႔ ရွင္းျပလို႔ရပါတယ္ ။ (F = G (m1 x m2/r^2) ) ဆိုတဲ့ ညီမွ်ျခင္းနဲ႔ ျပလို႔ရပါတယ္ ။ ဆြဲငင္အား ကို အားတစ္ခုအျဖစ္နဲ႔ သတ္မွတ္ထားရာ မွ Albert Einstein ရဲ႕ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္မွာ ထြက္ေပၚလာတဲ့ အထူးႏွိဳင္းရ သီအိုရီ နဲ႔ ညိစြန္းမွဳေတြျဖစ္လာပါေတာ့တယ္ ။

၁၉၀၅ ခုႏွစ္မွာ Albert Einstein ဟာ အထူးႏွိဳင္းရသီအိုရီ (Special Theory of Relativity) ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္ ။ ဒီ သီအိုရီ ရဲ႕ ေနာက္ထပ္ ကန္႔သတ္ခ်က္တစ္ခု မွာ မည္သည့္အရာမွ အလင္း၏ အလွ်င္ ထက္ပိုျပီး ျမန္ေအာင္သြားလို႔ မရပါဘူး လို႔ ဆိုထားပါတယ္ ။ (အေသးစိတ္ ရွင္းလင္းခ်က္ႏွင့္ တြက္ခ်က္မွဳ မ်ားကို Curiosity Science Magazine Issue 5 ႏွင့္ Issue 7 မွာ Relativity Theories ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ေသာေဆာင္းပါး မ်ားမွာ ဖတ္ ရွုႏိုင္ပါတယ္ ။)
အဲ့ဒီမွာ ျပသနာေလးက စတက္လာျပီ ။ Newton ရဲ႕ အဆိုရ တစ္ခုခုျဖစ္ျပီးတာ နဲ႔ ျဒပ္ဆြဲအား သက္ေရာက္မွဳ ဟာ ခ်က္ခ်င္း ျဖစ္ရပါမယ္ ။ ဥပမာ ဆိုပါေတာ့ ၊ ေနေပါက္ကြဲသြား ျပီ ပဲထား။ အဲ့တာဆို ေနေပါက္ကြဲ လိုက္တာ နဲ႔ တစ္ျပိဳင္နက္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ကမၻာၾကီးမွာ ကေမာက္ကမ ျဖစ္စဥ္ေတြတန္း ျဖစ္ရပါေတာ့မယ္ ။ ကမၻာနဲ႔ ေနၾကားက ဆြဲငင္အားက လဲ ေျပာင္းလဲသြားျပီး ကမၻာေပၚသက္ေရာက္မွဳဟာ စကၠန္႔မျခား ျဖစ္ရပါ့မယ္ ။ အဲ့ဒီအခါမွာ အထူးႏွိဳင္းရသီအို နဲ႔ ညိပါေတာ့တယ္ ။ ဘယ္အရာမွ အလင္းထက္ ေတာင္ ျမန္ေအာင္ မသြားႏိုင္တာ ဘာလို႔ ဆြဲငင္အား က ခ်က္ခ်င္းသက္ေရာက္ရမွာလဲ ? ေနကအလင္းဟာ ကမၻာေပၚကို ေရာက္ဖုိ႔ ၈ မိနစ္နဲ႔ စကၠန္႔ ၂၀ ၾကာပါတယ္ ။ အဲ့ဒါဆိုလို႔ ရွိရင္ ေနပ်က္တဲ့အက်ိဳးသက္ေရာက္္ မွဳဟာ ၈ မိနစ္ နဲ႔ စကၠန္႔ ၂၀ မွာေရာက္ ဒါမွမဟုတ္ အဲ့ထက္ေနာက္က်မွ ေရာက္မွျဖစ္မယ္ ။ မဟုတ္ရင္ ဆြဲငင္အားဟာ အလင္းထက္ ျမန္ေနတဲ့ သေဘာျဖစ္မေနဘူးလား ? (ေနပ်က္တာနဲ႔ ကမၻာေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြကို အလင္းကန္ေတာ့ခံုး ေတြနဲ႔ ျပလို႔ရပါတယ္ ။ Curiosity Science Magazine ရဲ႕ Issue 5 - အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ (သို႔) ရီေလတီဗတီ သို႔ ေျခလွမ္းစတင္ျခင္း ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးမွာ အက်ယ္တဝင့္ဖတ္ရွဳႏုိင္ပါတယ္။) ဒီျပသနာကိုရွင္းဖို႔ Einstein ဟာ ေနာက္ထပ္ ၁၀ ႏွစ္အခ်ိန္ယူ ခဲ့ ရပါတယ္ ။ ၁၉၁၅ ခုႏွစ္မွာေတ့ာ အခုနာမည္ေက်ာ္ ေယဘုယ် ႏွိဳင္းရသီအိုရီ (General Theory of Relativity) ကို Einstein က ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္ ။

ေယဘုယ် ရီေလတီဗတီ သီအိုရီ ဟာ ျဒပ္ဆြဲအား ကို ဂ်ီၾသေမၾတီ နည္းအရ ရွင္းျပတဲ့ သီအိုရီတစ္ခုပါ ။ Einstein ဟာ သူ႔ရဲ႕ အထူးရီေလတီဗတီ မွာ Newton ရဲ႕ျဒပ္စြဲအား ကို ထည့္ျပီးစဥ္းစားလိုက္တဲ့အခါမွာ ဒီသီအိုရီ ကို ရရွိလာပါတယ္ ။ ဒီ သီအိုရီ ရဲ ့ အဓိက အယူအဆ ကေတာ့ ျဒပ္ဆြဲအား(gravity) ဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ ့ နဂိုက နားလည္ထားခဲ့သလို “အား” တစ္ခုမွ မဟုတ္ပါဘူး ။ ျဒပ္ဆြဲအားဆိုတာဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ ့ရဲ ့အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ (Space-time) ရဲ ့ ေကာက္ေကြးမွဳ ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာေသာ အက်ိဳးဆက္တစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္ ။ ဘာလို႔ ေကာက္ေကြးရသလဲဆိုေတာ့ သူ႔ထဲမွာရွိေနတဲ့ အရာ၀တၳဳေတြနဲ႕စြမ္းအင္ေတြေၾကာင့္ပါ့ ။အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ၾကီးကို ေရျမွဳပ္ေမြ႕ရာ တစ္ခုလို႔ျမင္ၾကည့္လိုက္ပါ ။ အဲ့ေရျမွ်ဳပ္ေမႊ ့ရာေပၚ ကို သံလံုး ၾကီးတစ္လံုး တင္လိုက္လို ့ရွိရင္ အဲ့ ေမႊ ့ရာ ၾကီးမွာ ခ်ိဳင့္မသြားဘူးလား? ထို ့အတူပဲ ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ ့ ေလးဘက္တိုင္း အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ ၾကီး ဟာ လဲ သူ ့အထဲမွာရွိေနတဲ့ အရာ၀တၳဳေတြ (ဥပမာ ၾကယ္မ်ား၊ျဂိဳလ္မ်ား) နဲ ့ စြမ္းအင္ မ်ား ေၾကာင့္ ခ်ိဳင့္ေတြျဖစ္ျပီး ေကာက္ေကြးတဲ့ သ႑ာန္ရွိပါတယ္။ ကမၻာ ဟာ ေန ကို ဘဲဥပံု ပတ္တာဟာ ျဒပ္ဆြဲအား လို ့ဆိုတဲ့ အားေၾကာင့္မဟုတ္ပါဘူး ။ ကမၻာအပါအ၀င္ မည္သည့္ အရာ၀တၳဳသည္မဆို အခ်ိန္-ဟင္လင္းျပင္ထဲမွာ Geodesic ( Geodesic ဆိုတာ ေကြးေနတဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚမွာ ရွိတဲ့ အမွတ္ႏွစ္ခု ၾကားက အနီးဆံုး အကြာအေ၀းပါ ။ ပံု-၇ တြင္ရွဳ ) ဆိုတဲ့ လိုင္းေပၚ က ေနပဲသြားပါတယ္။ ကမၻာဟာ ေလးဘက္တိုင္း အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္မွာ အေျဖာင့္အတိုင္း (Geodesic) အတိုင္းသြားတယ္ဆိုေပမဲ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ ့ရဲ ့သံုးဘက္တိုင္း အာကာသ ၾကီးမွာေတာ့ အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ရဲ ့ေကာက္ေကြးမွဳေၾကာင့္ အေျဖာင့္မသြားႏိုင္ေတာ့ဘဲ ဘဲဥပံု အျဖစ္ သြားေနရတာပါ ။ ဒီျဖစ္စဥ္ကို Stephen Hawking က ဘာနဲ ့ဥပမာေပးလဲဆိုရင္ ေတာင္ေတြအေပၚမွာပ်ံသန္းေနတဲ့ ေလယာဥ္ပံ်နဲ ့ ဥပမာေပးပါတယ္ ။ ေလယဥ္ပ်ံ ဟာသံုးဘက္တိုင္းဟင္းလင္းျပင္ (မိုးေပၚမွာ) အေျဖာင့္အတိုင္းပဲ သြားပါတယ္ တဲ့။ ဒါေပမဲ့ သူ ့ ရဲ ့ အရိပ္ဟာ ႏွစ္ဘက္တိုင္းဟင္းလင္းျပင္ (ေျမၾကီးေပၚမွာ) ေတာ့ ေကာက္ေကြ ့ေနတဲ့ေျမၾကီးနဲ ့အတူ တြန္ ့ေခါက္သြားသလိုပါပဲ ။ အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ ဟာ ေနရဲ ့ၾကီးမားတဲ့ ျဒပ္ထုေၾကာင့္ ေကာက္ေကြးသြားရတယ္ ။ ေမႊ ့ရာေပၚမွာ သံလံုးၾကီးတင္ထားတယ္လို ့ ျမင္ၾကည့္ပါ ။ တကယ္လို ့သာ ခင္ဗ်ားဟာ ေဂၚလီလံုးေလးကို အဲ့ သံလံုး ရဲ ့ ခ်ိဳင့္ၾကီးေနရာမွာ သြားခ်လိုက္ရင္ ေဂၚလီလံုးေလး ဟာ သံလံုး ကို ပတ္ျပီးလည္ေနမွာပါ ။ ကမၻာဟာေဂၚလီလံုးေလးလို ပါပဲ ။ ေလးဘက္တိုင္း အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္မွာေတာ့ သူ ဟာအေျဖာင့္တိုင္းသြားေပမဲ့ ကၽြန္ေတာ္တို ့ ရဲ ့သံုးဘက္တိုင္း ဟင္လင္းျပင္ မွာ ေတာ့ ဘဲဥပံု သြားေနတယ္ဆိုျပီး ျမင္ရတာျဖစ္ပါတယ္ ။ ျဒပ္ထုမ်ားတဲ့အရာဝတၳဳဟာ အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ ေမႊ႔ယာၾကီးကို ပိုမိုခ်ိဳင့္ဝင္ေစပါတယ္ ။ ပိုမို ျဒပ္ဆြဲမွဳအက်ိဳးရလဒ္ကိုမ်ားေစပါတယ္ ။ ကၽြန္ေတာ္ လမ္းေလွ်ာက္တဲ့အခါမွာလဲ အခ်ိန္ဟင္းလင္းျပင္ တဲကို အနည္းငယ္ေတာ့လွဳပ္ရွားေစတာပဲ ။ ဒါေပမဲ့ ေသးလြန္းလို႔ဘယ္လိုမွစမ္းသပ္လို႔မရျခင္းပါ ။ စမ္းသပ္ဖုိ႔အတြက္ဆို တစ္ခုကိုတစ္ခု လည္ပတ္ေနတဲ့ ၾကယ္ၾကီးေတြ ၊ Black Hole ေတြလိုလာပါပီ ။
စာရြက္တစ္ရြက္ကိုတြန္ ့ေျခသြားေအာက္ ေျခပစ္လိုက္ ၊ ျပီးေတာ့ ပိုးေကာင္ေလးတစ္ေကာင္ကို အဲ့စာရြက္ေပၚတင္ၾကည့္လိုက္ ။ ပိုးေကာင္ေလး ဟာ စာရြက္ ေၾကမြေနတာကို ဘယ္သိပါ့မလဲ ။ သူလမ္းေလွ်ာက္ရင္ အေျဖာင့္တိုင္းေလွ်ာက္လုိ ့ရမွာမဟုတ္ဘူး ။ ေကြ ့လိုက္ေစာင္းလိုက္ ျဖစ္ေနမွာပဲ ။ ဒါကို ပဲ သူ က မသိရင္ မျမင္ရတ့ဲ အားတစ္ခု က ေနျပီးေတာ့ သူ ့ကို အေျဖာင့္တိုင္းေလွ်ာက္လို႕မရေအာင္ တြန္းေနတယ္လို႔ ပဲ သူထင္မွာပဲ ။ Newton လဲအဲ့လိုပါပဲ ။ သူဟာ အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ရဲ ့ေကာက္ေကြးမွဳကို မေတြးခဲ့လို ့ ျဒပ္ဆြဲအား ကို အား တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့တာပါ ။ သူဟာဘယ္တုန္းကမွဒီ ျဒပ္ဆြဲအား ဆိုတာ ဘာလို႔ ရွိေနတယ္ဆိုတာကို မရွင္းျပႏိုင္ခဲ့ပါဘူး ။ Einstein က ရွင္းျပခဲ့တာပါ ။ ျဒပ္ဆြဲအား မရွိဘူးေျပာတာမဟုတ္ဘူး ေနာ္ ။ ျဒပ္ဆြဲအားဆိုတာ အားတစ္ခုမဟုတ္ဘဲ အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ ၾကီးရဲ႕ေကာက္ေကြးမွဳေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့အက်ိဳးဆက္တစ္ခုပဲလို ့ ေျပာတာပါ ။ ျဒပ္ဆြဲအားဆိုတာထက္ ျဒပ္ဆြဲျခင္း အက်ိဳးရလဒ္ လို ့သံုးရင္ ပိုမိုမွန္ကန္ပါလိမ့္မယ္ ။
ေနေပါက္ကြဲျပီးျပီးခ်င္းမွာ ကမၻာ ဟာ ျပင္ပတစ္ေနရာမွာရွိေနေတာ့ ဘာမွသက္ေရာက္မွဳမရွိေသးပါ။ ေနေပါက္ကြဲမွဳဟာ အခ်ိန္ဟင္းလင္းျပင္ကို အက်ိဳးသက္ေရာက္ေစပါတယ္ ။ အလင္းနဲ ့အတူ ျဒပ္ဆြဲမွဳအက်ိဳးရလဒ္ (ျဒပ္ဆြဲအားလို ့မသံုးေတာ့ပါ ။) ဟာလဲ ေရွ့ကိုထြက္လာပါတယ္ ။ ဘယ္လိုလဲဆိုေတာ့ ေကာေဇာတစ္ခ်ပ္ကိုလူေလးေယာက္ တစ္ေယာက္ကို တစ္ဖက္စြန္းစီကေန တင္းတင္း ဆြဲထားတယ္လို႔ျမင္ၾကည့္ပါ ။ တစ္ဖက္ကေနျပီးေတာ့ ေကာေဇာ ကို ခါ ခ်လိုက္မယ္ဆို၇င္ လွိဳင္းတြန္ ့တစ္ခုေပၚလာပါမယ္ ။အဲ့လွိဳင္းတြန္ ့ဟာဟိုဘက္ကိုေရာက္ဖို ့ အခ်ိန္တစ္ခုလိုပါတယ္ ။ အဲ့လိုပါပဲ ။ ေနေပါက္ကြဲမွဳကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဆီ အက်ိဳးသက္ေရာက္ဖို႔ ဆို ျဒပ္ဆြဲမွဳအက်ိဳးရလဒ္ ေရာက္လာမွအက်ိဳးသက္ေရာက္မွာပါ။ အဲ့ေတာ့ ျဒပ္ဆြဲမွဳအက်ိဳးရလဒ္ သည္လဲ အလင္းနဲ ့အတူကၽြန္ေတာ့္တို ့ဆီကိုေရာက္ပါတယ္ ။ အဲ့ဒီ ေကာ္ေဇာ ေလးေပၚက လွိုင္းတြန္႔ က ပဲ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အခုေျပာေနတဲ့ Gravitational Waves ( ျဒပ္ဆြဲမွဳ အက်ိဳးရလဒ္ လွိဳင္းမ်ား ) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္ ။ ဟုတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ ဆိုတဲ့ ျခံဳလႊာၾကီး တစ္ခုေပၚ က လွိဳင္းအတြန္႔ေလးေတြပါပဲ ။ သူတို႔ ဟာ အာကသ ထဲမွာ အလင္းအလွ်င္နဲ႔ ခရီးသြားပါတယ္ ။ ဒီလွိဳင္းေတြဟာ ဘယ္က အခ်ိန္မွာျဖစ္မလဲဆိုရင္ ခုနကလို ေနေပါက္ကြဲတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြမွာဆိုရင္ ဒီ ျဒပ္ဆြဲမွဳအက်ိဳးရလဒ္လွိဳင္းေတြ ထြက္လာပါတယ္ ။ ဒီလွိဳင္းေတြဟာ ကမၻာ ကိုေရာက္တဲ့အခါမွ သာေနမရွိတဲ့ အက်ိဳးရလဒ္ကို ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ စခံစား ရမွာပါ ။ ေနပ်က္ျပီးျပီးခ်င္း ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ကမၻာပ်က္မွာမဟုတ္ပါဘူး ။ ေနပ်က္ျပီး ရွစ္မိနစ္နဲ႔ စကၠန္႔ႏွစ္ဆယ္ ၾကာမွသာလွ်င္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ခံစားရမွာျဖစ္ပါတယ္ ။ Quantum Mechanics ရဲ႕ လွိဳင္း-အမွဳန္ဒြန္တြဲမွဳ သေဘာအရ Gravitational Wave ေတြကို Graviton လို႔ ေခၚတဲ့အမွဳန္ေတြနဲ႔ ဖြဲ႕စည္းထားတယ္လို႔ Particle Physics က ခန္႔မွန္းခဲ့ေပမဲ့ Graviton ေတြကို ယေန႔ထိသက္ေသမျပႏိုင္ေသးပါ ။ (Quantum Mechanics အေၾကာင္းကို Issue 8 မွာေရးသားခဲ့ျပီး Particle Physics အေၾကာင္းကိုေတာ့ Issue 9 မွာေရးသားျပီးျဖစ္ပါတယ္။) အခ်ိန္ဟင္းလင္း ျပင္ရဲ႕ ေကာက္ေကြးမွဳ ကို ၁၉၁၉ ခုႏွစ္နဲ႔ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ က စမ္းသပ္ခ်က္မ်ားမွာ အတည္ျပဳခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္ ။ Gravitational Wave မ်ားကိုေတာ့ ေဖေဖာ္ဝါရီ လ ၁၁ ရက္ ၊ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာ LIGO က အတည္ျပဳခဲ့ပါတယ္ ။ စကၠဴေပၚက ပိုးေကာင္ေလး က စကၠဴျပင္ကို ေလ့လာရင္း သိရွိလိုက္တဲ့ အသိဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ လူသားသမိုင္းကို တစ္ဆစ္ခ်ိဳးေျပာင္းလဲေစႏိုင္လာမွာပါ ။
‪#‎LIGO‬ စမ္းသပ္ခ်က္
The Laser Interferometer Gravitational-Waves Observatory (LIGO) ဟာ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္မွာ Kip Thorne ( Intersteller ရွပ္ရွင္ကားရဲ႕ သိပၸံပညာပိုင္း ဆိုင္ရာအၾကံေပးသူ ) ၊ Ronald Drever နဲ႔ Rainer Weiss တို႔ သံုးေယာက္ က ေပါင္းစပ္ တည္ေထာင္ ခဲ့ပါတယ္ ။ Gravitational Wave ေတြကို စမ္းသပ္ဖုိ႔ စတင္တူေထာင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္ ။ ကမၻာကေနျပီး အလင္းႏွစ္ေပါင္း ၁.၃ ဘီလီယံ ကြာေဝး တဲ့ေနရာက ေနထက္ အဆ ၃၀ ၾကီးမားတဲ့ တြင္းနက္ၾကီးႏွစ္က တိုက္မိျပီး ေပါင္းစည္း ရာက ထြက္ေပၚလာတဲ့ Gravitational Waves ေတြကို တိုင္းတာရမိခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္ ။ (ခုနကလို ေနေပါက္ကြဲမွဳ က လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၁.၃ ဘီလီယံ ကထဲ ေပါင္းစည္းတိုက္ မိလို႔ သာ အခုခ်ိန္မွာေတြ႔ရွိရတာပါ ၁.၃ ဘီလီယံႏွစ္တုန္း က အျဖစ္အပ်က္ေလး တစ္ခုရဲ႕ ပံုရိပ္ ေပါ့ ။
လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၁.၃ ဘီလီယံ တုန္းက အျခား ဂလက္ဆီ တစ္ခုမွာရွိတဲ့ တြင္းနက္ၾကီးတစ္ခုဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု တိုက္မိျပီး တြင္းနက္တစ္ခုအျဖစ္ ေပါင္းစည္းသြားပါတယ္ ။ သူတို႔ ရဲ႕ တိုက္မိတဲ့အျဖစ္အပ်က္ က ေနျပီးေတာ့ တြင္းနက္အသစ္တစ္ခုနဲ႔ အင္မတန္မွ အားျပင္းထန္တဲ့ ျဒပ္ဆြဲမွဳ စက္ကြင္း တစ္ခုကို ဖန္တီးေပးလိုက္ပါတယ္ ။ အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ကို တုန္ခါသြားေစတဲ့ လွိဳင္းေတြ ထြက္ေပၚလာပါေတာ့တယ္ ။ အဲ့ဒီ လွိဳင္းေတြဟာ ၾကားခံနယ္ျဖစ္တဲ့ အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ ကို ေရွ႕တိုးေနာက္ဆုတ္ တုန္ခါေစပါတယ္ ။ ဒီတုန္ခါမွဳ ဟာ ေဝးလာေလေလ အားေပ်ာ့လာေလေလ ပါ ။ ဒီတုန္ခါမွဳ ဟာ အားေပ်ာ့လြန္းလို႔ ဒါမ်ိဳးကို တိုင္းတာလို႔ မရေလာက္ဘူးလို႔ေတာင္ ယူဆခဲ့ၾကပါတယ္ ။
ဒီ Project မွာ Detector ၾကီး ၂ ခုကို အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္ ။ တစ္ခုကို Washington State မွာထားပီး တစ္ခုကို Louisiana မွာထားပါတယ္ ။ အင္မတန္ၾကီးမားတဲ့ L ပံုၾကီးရွိျပီး ေျခတံတစ္ခု ကို ၄ ကီလိုမီတာ ထိရွည္ပါတယ္ ။ (ပထမပံုမွာျပထားပါတယ္။ ပုံအတြက္ Scientific American website ကို Credit ေပးပါတယ္။) အဆံုး၂ဖတ္မွာ မွန္၂ခ်ပ္ခ်ထားပါတယ္ ။ တစ္ဖက္ကို Beam A ဆိုတဲ့ ေလဆာ တန္းကိုလႊတ္လိုက္ျပီး ေနာက္တစ္ဖက္ကို Beam B ဆိုတဲ့ေလဆာ ေနာက္တစ္တန္းကိုလႊတ္လိုက္ပါတယ္ ။ အလင္းတန္းတစ္ခုရဲ႕ လွိဳင္းကို Out-of-phase အျဖစ္ထားပါတယ္ ။ Out-of-Phase ထားတယ္ဆိုတာ တစ္ပံုစံထဲတူတဲ့ လွိဳင္းႏွစ္ခုကို Phase ၁၈၀ ဒီဂရီ ေျပာင္းထားရင္ပထမလွဳိင္းရဲ႕ အခံုးေနရာမွာ ဒုတိယ လွိဳင္းရဲ႕ အခြက္ကကြက္တိရွိေနေအာင္ ထားတာမ်ိဳးပါ ။ တကယ္လို႔ သာ မွန္၂ခုက Detector ဆီက အကြာအေဝးအတိအက် တူေနမယ္ဆိုရင္ Destructive Interference လုိ႔ေခၚ တဲ့ လွိုင္းအခ်င္းခ်င္း ပယ္ဖ်က္ျပီး ဘာ အခ်က္ျပမွဳကိုမွလက္ခံရရွိမွာမဟုတ္ပါဘူး ။ ဒါေပမဲ့မ်ား အနားတစ္ဝိုက္ ျဒပ္ဆြဲမွဳအက်ိဳးရလဒ္လွိဳင္းေတြ ျဖတ္သန္းေနရင္ေတာ့ ဒီလွိဳင္းေတြဟာ ခုကန ေျပာခဲ့သလို အခ်ိန္-ဟင္းလင္းျပင္ ကို က်ံဳ႕လိုက္ဆန္႔လိုက္ သေဘာမ်ိဳး ျဖစ္ေစပါတယ္ ။ အေနွာင့္အယွက္ျဖစ္ေစတယ္ေပါ့ ။ အဲ့အခါမွာ မွန္ႏွစ္ခုအကြာအေဝးက နဲနဲေလး ကြာသြားပါပီ ။ အဲ့အခါမွာ လွိဳင္းႏွစ္ခုက Out of phase မျဖစ္ေတာ့ပဲ ေပါင္းတဲ့ အခံုးကေပါင္း ပ်ယ္တဲ့ေကာင္ကပ်က္နဲ႕ လွဳိင္းအသစ္တစ္ခုေပၚလာပါေတာ့တယ္ ။ အဲ့လွိဳင္းကို Detector က မိတယ္ဆိုရင္ ဒါ Gravitational Wave ေတြျဖတ္သြားတဲ့ သက္ေသ ပဲေပါ့ ။ ဒါေပမဲ့ အဲ့ မွန္ ၂ ခ်ပ္ရဲ႕ Gravitational Wave ေတြေၾကာင္း ေရြ႕သြားမဲ့အလ်ားဟာ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ေသးလဲဆိုရင္ Proton ေလးတစ္လံုးရဲ႕ အခ်င္း ထက္ေတာင္ ေသးပါေသးတယ္ ။ ၀.၀၀၀ ၀၀၀ ၀၀၀ ၀၀၀ ၀၀၁ (10^-15) ထက္ေတာင္ ေသးတဲ့အကြာအေဝးကို တိုင္းမိႏိုင္ေအာင္ လုပ္ႏုိင္တဲ့ အင္ဂ်င္နီယာ ေတြ ကိုပါ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အျမဲ ဂုဏ္ျပဳရမွာပါ ။ ပံုမွန္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သိပၸံပစၥည္းေတြ တိက်တဲ့ ဟာေတြတိုင္းႏိုင္တာဟ တိက်မွဳ ၀.၀၀၀၁ ဆိုတာ ေတာင္ ေတာ္ေတာ္ ေတာ့္ေတာ္ ကိုမလြယ္တာပါ ။ (အင္ဂ်င္နီယာေတြသိပါလိမ့္မယ္ ဒါမ်ိဳးတိတိက်က်ထုတ္ဖုိ႔ အေတာ္ခက္တယ္ဆိုတာ)။ ေနာက္တစ္ခုဟာ ဒီစမ္းသပ္ခ်က္ဟာ ျဒပ္ဆြဲမွဳလွိဳင္းေတြအတြက္သာ မဟုတ္ဘဲ နဲ႔ တြင္းနက္ေတြရဲ႕ တည္ရွိမွဳကို ညႊန္ျပေနတဲ့ အထင္ရွားဆံုးသက္ေသေနာက္တစ္ခုလဲျဖစ္ပါတယ္ ။
လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀ က Albert ဆိုခဲ့တဲ့ သီခ်င္းေလး ရဲ႕ ပဲ့တင္သံေလးေပါ့ဗ်ာ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္လွိုင္း ၊ ေရဒီယိုလွိဳင္း၊ အစရွိတဲ့လွိဳင္းေတြတစ္ခုကိုေတြ႔ရွိတိုင္း လူ႔အဖြဲ႔အစည္းဟာ တဆစ္ခ်ိဳးတိုးတက္လာပါတယ္ ။ အခုေတြ႔ရွိတဲ့ ျဒပ္ဆြဲမွဳလွိဳင္းေတြကေကာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မ်ိဳးဆက္ အတြက္ ဘာေတြသယ္ေဆာင္ေပးႏိုင္မလဲဆိုတာ ကို အတူတူဆက္ေစာင့္ၾကည့္တာေပါ့ ဗ်ာ ။
~Thaw Zin Htun
15th February, 2016
References :
>Wald, R. M. (1984). General relativity. Chicago: University of Chicago Press.
>Hawking, S. (1996). The illustrated A brief history of time (Updated and expanded ed.). New York: Bantam Books.
>Hawking, S. (2001). The universe in a nutshell. New York: Bantam Books.
>The Fabric of Cosmos [Motion picture]. (2011). USA: Nova.
>http://www.scientificamerican.com/…/gravitational-waves-di…/